Hemipleji, beyindeki bir hasar sonucunda vücudun yarısının felç olması durumudur. Felç, kişinin felç olan bölgesinde hareket kaybına neden olabilir. Hemiplejinin görülme sıklığı insidansı 100.000 kişide 32 ile 96 arasındadır. Sıklıkla inme sonucu oluşan hemipleji, aynı zamanda kafa travmaları veya beyin tümörleri sonucu da meydana gelebilir.
Beyindeki hasar nedeniyle vücudun bir tarafında oluşan felç belirtileri arasında kas güçsüzlüğü, kas sertliği, kas spazmları, koordinasyon bozukluğu, denge problemleri ve konuşma bozuklukları yer alabilir. Hemipleji, hayatı ciddi şekilde etkileyebilir ve fiziksel tedavi, psikolojik destek ve rehabilitasyon gerektirebilir.
Hemipleji tedavisi, bireysel olarak belirlenir ve fiziksel terapi, ilaç tedavisi ve/veya cerrahi müdahale gibi yöntemleri içerebilir. Hemipleji hastalarının tedavi gördükleri süreçler boyunca, ailesi ve yakın destek çevresi ile işbirliği halinde olması gerekmektedir. Ayrıca hastaların yaşam tarzlarında değişiklikler yapmaları, rehabilitasyon sürecinde aktif bir şekilde yer almaları ve düzenli aralıklarla doktor muayenesinden geçmeleri de önemlidir.
Hemiplejinin Belirtileri
Hemipleji hastalığının belirtileri, vücudun yarısında görülen felç durumlarıdır. Bu belirtiler, hemiplejinin hangi tarafı etkilediğine ve hastanın durumuna göre değişebilir. Hemiplejik felç belirtileri:
- Vücudun bir tarafındaki güçsüzlük veya ağrı
- Bedenin bir tarafının hissizlik yaşaması
- Konuşma güçlüğü veya anlama zorluğu
- Denge kaybı ve koordinasyon problemleri
- Yürüyüş zorluğu
- Çift görme, görme kaybı veya görme alanı kaybı
- Migren veya baş dönmesi
Eğer bu belirtilerden biri veya birkaçı hissediliyorsa, bir doktora görünmek önemlidir. Hemipleji hastalığı erkenden teşhis edilirse, tedavi sürecinin başarı oranı artabilir.
Hemiplejinin Nedenleri
Hemiplejinin nedenleri arasında başta inme olmak üzere beyin kanaması, beyin enfeksiyonları, tümörler ve beyinde meydana gelen hasarlar yer almaktadır. Bunun yanı sıra yüksek tansiyon, diyabet, kalp hastalıkları gibi hastalıklar da hemiplejiye yol açabilmektedir. Travmalar da hemiplejinin nedenleri arasında yer almaktadır. Beyin yaralanmaları, zatürree, akciğer enfeksiyonları, toksinler vb. sebepler de hemiplejiye neden olmaktadır.
Genellikle, beyinde meydana gelen herhangi bir hasar veya rahatsızlığın etkisiyle, beynin belirli bir bölgesindeki kan akışı durabilir. Bu durumda, beyin hücreleri oksijensiz kalır ve ölürler. Sonuç olarak, vücudun yarısında felç meydana gelebilir.
Bazı durumlarda, hemiplejinin nedeni tam olarak bilinmeyebilir. Ancak, nedeni ne olursa olsun, hemiplejinin erken teşhis edilmesi ve tedavi edilmesi hayati önem taşımaktadır.
İnme
İnme, beyin damarında bir tıkanıklık veya kanama sonucu meydana gelir ve yarım vücut felci – yani hemipleji – ile ilişkilendirilir. Beyindeki hasar nedeniyle kaslardaki kontrol kaybı meydana gelir ve fonksiyonel bozukluklara yol açar.
Bu durum, nörolojik işlevlerin bozulması nedeniyle komplikasyonlara da neden olabilir ve tedavisi zamanında yapılmazsa, hastanın hayatının tehlikeye girmesine neden olabilir.
- Beyin damarlarının tıkanması, beyin kanaması ve diğer nedenlerle inme, vücudun bir tarafında kontrolsüz kas hareketleri ve his kaybına neden olabilir.
- İnme, genellikle beyin hasarına neden olan faktörler arasında; hipertansiyon, yüksek kolesterol, aşırı alkol tüketimi ve sigara içme gibi risk faktörlerine sahip olan kişilerde daha sık görülür.
İnme, tüm dünyada ölümcül bir hastalık olarak kabul edilir ve en erken belirtilerinde bile acil tıbbi müdahale gerektirir. Hemiplejik hastalar, inmelerinde oluşan hasarı onarmak için rehabilitasyon ve tedavi yöntemleri gerektirirler.
Travma
Travmatik beyin hasarı, beyine gelen şiddetli bir darbe sonucu meydana gelir. Hemiplejiye neden olan en yaygın travmatik beyin hasarları, kafa travmalarıdır. Kafa travması sonucunda, beyindeki hasar, vücudun bir tarafında felce neden olabilir.
Hemipleji, travmatik beyin hasarının yaygın bir nedenidir. Hemiplejik hastaların yaklaşık yüzde 10’u, travmatik beyin hasarı sonrasında felç geçirir. Beyindeki hasarın derecesi, felcin şiddetini ve etkilenen vücut bölgesini belirler.
Travmatik beyin hasarı sonucu oluşan hemiplejinin tedavisi, kortikosteroid ilaçlar, fiziksel terapi ve rehabilitasyon yöntemleri gibi çeşitli tedavi seçenekleri içermektedir. Tedavinin erken başlatılması, tedavinin etkinliğini artırabilir ve hastaların iyileşme sürecini hızlandırabilir.
Tümör
Beyin tümörleri, beyindeki normal hücrelerin kontrolsüz büyümesi sonucu oluşan kitlelerdir. Bu tümörler, beyindeki belirli bir bölgenin etkilenmesine neden olarak hemiplejiye yol açabilir. Tümörün büyüklüğü, yerleşim yeri ve türü, hemiplejiye sebep oldukları etki açısından önemlidir. Uzmanlar tümörlerin hemiplejiye neden olan birkaç mekanizmasının olduğunu belirtmektedir.
- Tümörün beynin sağ veya sol yarısındaki bölgeye sıkışması sonucu bölgeyi kontrol eden kasların felç olması
- Tümörün çevresindeki dokulara baskı yaparak bölgeye kan akışını engellemesi ve hasar oluşması
- Tümörün beyinde bölgesel iltihaplanmaya sebep olması, bölgeye kan akışının azalması veya kesilmesi
Beyin tümörleri, hemipleji gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabileceğinden, tedavisi gereken bir hastalıktır. Tümörlerin erken teşhisi ve tedavisi, hemiplejinin oluşmasını önleyebilir veya mevcut semptomların ilerlemesini durdurabilir.
Hemipleji Tedavisi
Hemiplejinin tedavisi için birçok yöntem ve rehabilitasyon süreci mevcuttur. Tedavide amaç, felçli bölgedeki fonksiyonları geri kazandırmaktır. Rehabilitasyon süreci ise hastanın günlük yaşamını kolaylaştıracak tekniklerin öğretildiği bir süreçtir. Yöntemler arasında;
- Fizyoterapi: Felçli bölgedeki kasların güçlendirilmesi, kas spazmlarının azaltılması ve hareketin geliştirilmesi için uygulanan bir tedavi yöntemidir.
- Yüz Felci Tedavisi: Yüz felci olan hastalarda yüz kaslarının güçlendirilmesi ve fonksiyonların geri kazandırılması için uygulanan bir tedavi yöntemidir.
- El ve Ayak Rehabilitasyonu: Hemiplejinin etkilediği bölgedeki kasların güçlendirilmesi ve hareket kabiliyetinin arttırılması için uygulanan bir rehabilitasyon yöntemidir.
- Psikolojik Tedavi: Hemiplejik hastalarda görülen psikolojik sorunların tedavisi için kullanılan yöntemlerdir.
- İlaç Tedavisi: Hemiplejik hastaların tedavisinde kullanılan ilaç tedavisi yöntemleridir.
Bu yöntemlerin yanı sıra, hastaların yaşamlarını sürdürmeleri için öneriler de verilmektedir. Ailelerin ve bakıcıların yardımı ile hastaların bakımı sağlanabilir ve hemiplejinin etkisiyle doğru yaşam tarzı değişiklikleri yapılabilir.
Fizyoterapi
Hemipleji hastalarında fizyoterapi tedavisi, kas güçlendirme, koordinasyon ve hareket kabiliyetinin artırılması, denge ve duruş problemlerine yardımcı olmak için uygulanır. Fizyoterapistler, hastanın durumunu değerlendirir ve ona özel bir tedavi planı hazırlarlar.
Tedavinin ilk aşamasında, hastanın hareket kabiliyeti ve kas gücü gözlemlenip, zayıf olan kaslar güçlendirilirken diğer kaslar esnetilir. Tedavinin devamında, hastalara yürüme ve diğer günlük yaşam aktiviteleri konusunda eğitimler verilir.
Fizyoterapi tedavisinde kullanılan bazı yöntemler şunlardır:
- Elektroterapi: Hastanın kas aktivitesini artırmak için elektrik uyarıları kullanılır.
- Lazer terapi: Dokulardaki iyileşmeyi hızlandırmak için düşük yoğunluklu lazerler kullanılır.
- Lokomat: Hasta, hareketleri destekleyen bir cihazla yürümeye başlar ve hareketlilik artırılır.
Fizyoterapi tamamlanmadan önce hastanın hareketleri düzenli olarak kaydedilir ve ilerleme takip edilir. Böylece tedavinin tamamlanma aşamasında, fizyoterapistlerin yaptığı değerlendirme sonrasında, hastaların durumlarına göre, evde yapabilecekleri egzersizler verilir.
Yüz Felci Tedavisi
Yüz felci, hemiplejinin bir türüdür ve yüzün bir tarafında kas felci görülmesiyle karakterizedir. Bu durum, yüz kaslarının metabolik veya nörolojik problemler nedeniyle etkilenmesiyle meydana gelebilir. Fizyoterapi, yüz kaslarının güçlendirilmesi ve hareketlendirilmesinde etkili bir tedavi yöntemidir.
Yüz felcinin tedavisinde, kasların hareket kabiliyetini yeniden kazanması için egzersizler yapılır. Ayrıca, kaslarda gevşeme sağlamak amacıyla masaj ve manuel terapi de uygulanabilir.
Bunun yanı sıra, yüzün belirli bölgelerindeki kasların çekilmesi için botox gibi kas gevşetici ilaçlar kullanılır. Yüz kaslarına uygulanan elektriksel uyaranlar da tedavi için kullanılabilir.
Yüz felci tedavisinde, hastanın yaşadığı psikolojik etkiler de düşünülür. Hastaların sosyal ve duygusal ihtiyaçlarının karşılanması için psikolojik destek ve danışmanlık hizmetleri de verilir.
El ve Ayak Rehabilitasyonu
Hemipleji hastalığında, vücudun yarısı felç olduğu için, el ve ayak bölgesindeki kasların kullanımı azalır ve güçsüzleşir. Bu nedenle, rehabilitasyon sürecinde bu bölgedeki kasların güçlendirilmesi için özel egzersiz programları uygulanır.
El ve ayak rehabilitasyonunun amacı, hastanın kas gücü ve koordinasyonunu arttırmak, el ve ayak kontrolünü sağlamak, günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığını arttırmak ve felç sonucu oluşan spastisiteyi azaltmaktır.
Rehabilitasyon sürecinde fizyoterapistler ve egzersiz uzmanları tarafından belirlenen egzersizler uygulanır. Rehabilitasyon programında, hastanın yaşına, genel sağlık durumuna, felcin süresine ve şiddetine göre belirlenmiş egzersizlerle, hastanın el ve ayak bölgesindeki kasların güçlenmesi hedeflenir.
El ve ayak rehabilitasyonunda kullanılan egzersizler arasında; tutma ve bırakma egzersizleri, ağırlık kullanarak yapılan egzersizler, kas güçlendirici egzersizler, parmak esnetme egzersizleri gibi egzersizler yer alır.
Bu egzersizler, düzenli yapıldığında el ve ayak kaslarının güçlenmesine ve felçten kaynaklanan hareket kısıtlılıklarının azaltılmasına yardımcı olur. Hastaların rehabilitasyon sürecinde, fizyoterapistleri tarafından önerilen egzersizleri düzenli olarak yapmaları ve programlarına uygun hareket etmeleri önemlidir.
Psikolojik Tedavi
Hemipleji, vücudun yarısında felce neden olduğu için, hastalar genellikle psikolojik sorunlar yaşarlar. Depresyon, kaygı, sinirlilik ve özgüven kaybı gibi sorunlar sıklıkla görülür. Hemiplejik hastalar için psikolojik destek oldukça önemlidir. Terapi seansları, aile danışmanlığı, sosyal destek grupları ve antidepresan ilaçlar gibi yöntemler psikolojik tedavide kullanılabilir. Bu tedaviler, hemiplejik hastaların yaşam kalitesini artırmakta önemli bir rol oynar ve hastaların yaşamındaki önemli bir iyileştirme sağlayabilir.
İlaç Tedavisi
Hemipleji hastalarında kullanılan ilaç tedavisi hastalığın belirtilerini azaltmaya yöneliktir. Bu ilaçlar kan sulandırıcılar, antihipertansifler, antiromatizmal ilaçlar, kas gevşetici ilaçlar, antidepresanlar, ve analjezikler gibi farklı türlerde olabilir. İlaç tedavisi sürecinde, hastanın sağlık durumuna ve semptomlara göre özel bir tedavi planı uygulanır.
Hemipleji Sonrası Yaşam
Hemipleji hastaları, hayatlarını sürdürmek için çeşitli değişiklikler yapmalılar. Bu değişiklikler, hastanın felcinin derecesine ve nedenine göre değişebilir.
Birinci olarak, hastaların bedenlerini ve ruh sağlıklarını korumaları için sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları oluşturmaları gerekir. Bunun yanı sıra, düzenli tıbbi kontrollerle sağlık durumlarını izlemeleri önemlidir.
Ayrıca, hastaların günlük hayatlarına uyum sağlamaları için birçok yardımcı araç ve ekipman mevcuttur. Bu araçlar, yemek yeme, giyinme ve banyo yapma gibi günlük işlerde yardımcı olabilir.
Hastaların, sosyal bağlantılarını sürdürmeleri de önemlidir. Arkadaşlarına ve ailelerine açık olmalı, onların desteğini kabul etmelidirler. Ayrıca, terapistler ve destek gruplarına katılmak, hastaların moralini yüksek tutmalarına da yardımcı olabilir.
Son olarak, hemiplejik hastaların bakım ve destek alabilmeleri için birçok kuruluş ve yardım derneği mevcuttur. Bu kuruluşlar, hastaların ihtiyaçlarını karşılamalarına ve yaşamlarını daha rahat sürdürmelerine yardımcı olabilir.
Bakım ve Destek
Hemiplejik hastaların bakımı oldukça önemlidir ve bu konuda ailelerine ve bakıcılarına büyük görevler düşmektedir. İlk olarak, hastanın güvenliğini sağlamak için ev ortamı güvenli hale getirilmelidir. Hastanın yatağı, tuvaleti, yemek masası ve diğer eşyalarına kolayca ulaşabileceği bir düzende yerleştirilmelidir.
Hastanın kişisel bakımı da oldukça önemlidir. Bu nedenle, düzenli olarak banyo yaptırılması, saçlarının taranması, dişlerinin fırçalanması ve giyinmesi gerekmektedir. Ayrıca, yemek hazırlama, ilaç takibi, ev işleri ve diğer ihtiyaçlar gibi günlük yaşam aktivitelerinde de destek sağlamak gereklidir.
Hemipleji hastalarında yatak yarası ve idrar yolu enfeksiyonu gibi sorunlar ortaya çıkabilme ihtimali de yüksektir. Bu nedenle, sık sık pozisyon değiştirilerek kan dolaşımının artırılması, düzenli olarak tuvalete çıkarılarak enfeksiyon riskinin azaltılması gerekmektedir.
Ayrıca, hastaların duygusal desteğe de ihtiyacı vardır. Aileler, hastaların hayat kalitesini artırmak için onlarla zaman geçirebilir, hobi edinmelerine yardımcı olabilir ve sosyal aktivitelere katılmalarına teşvik edebilirler. Bakıcılar da, hastaların ruh halini izleyerek gerektiğinde profesyonel yardıma başvurabilirler.
Son olarak, hemiplejik hastaların bakımı oldukça yorucu bir süreç olabilir. Bakıcıların da kendilerine zaman ayırarak streslerini azaltmaları ve destek alabilmeleri önemlidir. Bakıcıların, destek gruplarına veya danışmanlık hizmetlerine başvurarak kendi ihtiyaçlarını göz ardı etmemeleri de önerilir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Hemipleji hastalığı, hastaların hayatında önemli değişikliklere neden olabilir. Bu değişikliklerin başında hareket kısıtlılığı, konuşma problemleri, ağrı, yorgunluk ve unutkanlık gelir. Bu sebeple hastaların yaşam tarzında bazı değişiklikler yapmaları gerekebilir. Öncelikle, evde güvenliği sağlamak ve kazaları önlemek için evde gerekli tedbirler alınmalıdır. Hastaların tek başına dışarı çıkması riskli olabilir, bu yüzden yanlarında bir refakatçi olması önemlidir. Ayrıca, sağlıklı bir diyet, düzenli egzersiz, yeterli ve kaliteli uyku hemiplejik hastalar için de önemlidir.
Yeni aktivitelerle ilgilenmek, hobiler edinmek, arkadaşlarla vakit geçirmek, psikolojik sağlığı destekleyen önemli faaliyetlerdir. Hastaların sosyal hayatı desteklenmeli, ayrıca profesyonel destek alarak yaşam kaliteleri artırılabilir. Çalışma hayatında değişiklikler yapmak, daha hafif işlerde çalışmak veya tamamen emekli olmak gerekebilir. Hayat tarzı değişiklikleri hemiplejik hastaların hayatlarını kolaylaştıracak, günlük işlerini kendileri yapabilme becerilerini artıracaktır.
